hond voor spiegel
Zelfbewustzijn is typisch menselijks: we beseffen van onszelf en van elkaar dat we bestaan en dat we onze eigen gedachten hebben. Maar hebben dieren ook zelfbewustzijn?
De Amerikaanse psycholoog Gordon G. Gallup jr. verzon in 1970 een test om daarachter te komen: de spiegeltest. Gallup baseerde zijn methode op observaties van de vader van de evolutie, Charles Darwin. Bij een bezoek aan een dierentuin bracht Darwin een spiegel mee, die hij een orang-oetang voorhield. De orang-oetang begon vervolgens gekke bekken te trekken. Dat kon volgens Darwin 2 dingen betekenen: of het dier dacht dat hij een soortgenoot zag, of hij behandelde de spiegel als een nieuw stuk speelgoed.
Weg sticker!
Gallup gebruikte het spiegelidee van Darwin om zelfbewustzijn van dieren te meten. Bij de spiegeltest krijgt een dier een sticker opgeplakt. Daarna wordt hij voor een spiegel gezet. Als het dier zelfbewustzijn heeft, zal hij proberen de sticker te verwijderen. Heeft het dier geen zelfbewustzijn, dan zal hij daar geen moeite voor doen. Naast de sticker die zichtbaar is in de spiegel, moet ook een controlesticker worden geplakt op een lichaamsdeel dat voor het dier niet zichtbaar is. Want het kan ook dat hij de sticker probeert te verwijderen omdat hij hem voelt zitten.
Ekster ook
Welke dieren doorstonden tot nu toe de test en hebben dus zelfbewustzijn? Het zal je niet verbazen dat alle ‘grote mensapen’ (bonobo’s, chimpansees, gorilla’s, orang-oetangs) de sticker probeerden te verwijderen. Maar ook tuimelaardolfijnen herkennen zichzelf, net als orca’s, olifanten, en jawel, eksters. Honden en katten kun je daarentegen helemaal volplakken met stickers. Maar als je ze vervolgens voor de spiegel zet, zullen ze zichzelf alleen glazig aankijken. Mensen hebben trouwens niet vanaf hun geboorte zelfbewustzijn. Pas als ze 1,5 tot 2 jaar oud zijn, slagen ze voor Gallups spiegeltest.